Maandag 27 april – rustige koffie en andere taal

Ik sta in de rij om koffie te bestellen en achter mij staat een heer van - naar ik hopelijk goed heb leren inschatten – Javaanse afkomst. “Ik weet wat u denkt”, hoor ik hem zeggen, zonder enige aanleiding, er was zelfs geen oogcontact tussen ons. Toch is het helder dat deze man tegen mij spreekt omdat er niet echt anderen direct in de buurt zijn, en ik draai me om, want dat is toch wel iets om aandacht aan te besteden, dat iemand je kan vertellen wat je denkt. “en wat denkt u dan dat ik denk?”, vraag ik hem. Het komt er wat scherper uit dan ik bedoelde, en terwijl ik mij omdraai, kijk ik naar een vriendelijk gezicht. Dus ik glimlach meteen ook maar, om aan te geven dat ik het ook goed bedoel. “Wel”, zegt deze heer, “dat het allemaal zo verschrikkelijk lang duurt”. “Soms krijg je de indruk dat ze geen idee hebben wat ze aan het doen zijn, daarachter die toonbank.” Het was niet wat ik dacht, maar hij heeft wel gelijk. Misschien komt het doordat ik toch een beetje in vakantiemodus ben, en me niet zo erger aan dingen die lang duren, ook al is het een werkbezoek, we hebben het wel over Suriname En misschien heb ik toch automatisch de adviezen ter harte genomen: ‘zodra je van het vliegtuig stapt, moet je je tempo minderen, het gaat er rustiger aan toe in Suriname’ Maar nu ik erop ga letten, merk ik dat deze man geen ongelijk heeft. Er staar zeker vijf mensen achter de toonbank, in de keuken die helemaal open is, maar er staat toch een lange rij. En de dames zijn druk, ‘bruja’ is het woord, zo heb ik geleerd. ‘druk, druk, druk’. Overigens, als het met een Surinamer goed gaat, zegt hij ‘het gaat rus-tig’, in tegenstelling tot de gemiddelde westerling die het altijd ‘druk’ heeft.

En zo heb ik meer woorden geleerd. Even voor de niet-Surinamers onder de lezers: hebt u enig idee wat ‘boren’ zou kunnen betekenen? Waar u ook aan denkt, het is waarschijnlijk niet juist. ‘Boren’  is met de auto (wellicht ook met de fiets, maar dat doen dus niet zoveel mensen) een stukje afsnijden. Dat kan zijn door de middenberm, via een vrij stukje gras, maar ook over een langer stuk weg waar je de korte route neemt, een ‘short-cut’  zogezegd. De betekenis van een ander woord ligt misschien wat meer voor de hand, gisteren leerde ik het woord ‘voorkind’. Dat is niet het oudste (of jongste) kind, of een nakomertje, nee, het is een kind uit een eerdere relatie, zo vertelde een broeder mij, en het zijn vaak de voorkinderen die zorgen voor spanningen in de nieuwe, huidige relatie. Wat me ook opvalt, is dat het woord ‘zuiver’ bevestigend wordt gebruikt, zoals in Nederland ‘precies’ wordt gebruikt. “dus ik moet hier linksaf?” “zuiver” (of een ‘jawel’ past hier ook). Het kan overigens ook voorkomen dat een bevestigend ‘dus dat’  wordt gesproken, en dan meestal na een wat langer verhaal om aan te geven dat het zo is, dat het klopt, zoals we bijvoorbeeld in de kerk ‘amen’ gebruiken, bij een verhaal dat je zelf vertelt of dat een ander vertelt. Overigens, mijn eerder gebruikte ‘kuieren’ voor wandelen in de stad (noodgedwongen rustig, door de temperatuur, in tegenstelling tot ‘wandelen’, wat toch een hoger tempo impliceert), dat was niet zo heel raar bedacht, er bestaat zelfs in het Sranan Tongo een woord voor: ‘koiri’ (dat dus qua klank echt op ‘kuieren’ lijkt!), het betekent volgens het Prisma-woordenboek; wandelen, kuieren, maar ook het zelfstandig naamwoord ‘wandeltocht’.

Nadat ik mijn koffie heb gedronken, pak ik mijn tas en ik kijk naar de deur en ik denk: hé, dat lijkt wel... Ik kijk nog eens goed, maar het is op afstand en deze dame draagt een zonnebril. Ze komt niet verder naar binnen, maar gaat buiten op het terras zitten. Het zal toch niet zo zijn dat ik niet gecheckt heb of zij het is, denk ik nog. Dus ik loop naar haar toe, over het terras, kijk haar nadrukkelijk en indringend aan, ze merkt het en ze doet haar zonnebril af, jawel, het is zuster Gisela Brewster! We groeten elkaar hartelijk, en ik neem dan maar plaats naast haar op het terras om nog een kopje koffie te drinken (dat overigens ook lang duurt voordat het komt, als je op dat soort dingen gaat letten, ga je het merken) want zo’n onverwachte ontmoeting moet je recht doen. Ik had –zo blijkt het nu goed uit te komen - het geluk dat een eerder gemaakte afspraak net vanmorgen is afgezegd, dus ik zat niet op de schopstoel (over gekke Nederlandse woorden gesproken... ) We wisten van elkaar niet dat we in Suriname zouden zijn, in dezelfde tijd. De zuster blijkt al een paar weken in Suriname te zijn, en ze vertrekt alweer over een week. Ze vertelt hoe ze geniet weer hier te zijn. Halverwege het gesprek zegt ze ineens spontaan: overmorgen is een vriend hier van me jarig, die móét je ontmoeten. Ter plekke bellen we met deze broeder (van de Javaanse gemeenschap ‘Duta Watjana’ waar ik eerder over schreef – de Surinaamse wereld is een kleine wereld) en word ik spontaan uitgenodigd om mee te komen vieren op woensdag. Misschien past het ook wel bij het rustiger tempo hier in Suriname dat je ook openstaat voor onverwachte ontmoetingen en wijzigingen van afspraken. Het levert in ieder geval leuke contacten op. De zuster ligt haar motivatie toe: “je moet niet alleen de mensen van de leiding van de kerk leren kennen, maar vooral ook de ‘gewone’ gemeenteleden”. En daar heeft ze maar wat gelijk in!